Zapraszamy Czytelników do zapoznania się z wystawą przygotowaną przez Bibliotekę Uniwersytetu Opolskiego. W gablotach na parterze holu Biblioteki Głównej można zobaczyć wyjątkowe publikacje historyczne. Dziesięciu autorów znalazło się w gronie nominowanych do Nagrody Historycznej m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego. Zwycięzca otrzyma 50 tys. zł oraz charakterystyczną statuetkę – replikę temperówki patrona nagrody.
Przypomnijmy: Nagroda Historyczna m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego ustanowiona w grudniu 2018 r. uchwałą Rady Miasta Warszawy jest kontynuacją nagrody powstałej w 2009 r. W konkursie biorą udział publikacje, które ukazały się w Polsce w ubiegłym roku wydawniczym, a ich tematem jest historia Polski po 1918 r.
Lista nominowanych obejmuje publikacje dotykające zarówno czasów II RP, wojny i okupacji, jak i okresu PRL. I nawet jeśli przeważnie traktują o sprawach odległych, naświetlają też współczesność, wyjaśniając genezę obecnych zjawisk. Wybrane przez jury publikacje dają podstawy do merytorycznych sporów o nasze korzenie, o nowoczesność, patriotyzm i polskość.
Rozstrzygnięcie konkursu zostało ogłoszone 27 listopada.
Tegoroczną laureatką Nagrody Historycznej m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego została Anna Wylegała autorka książki „Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce“.
Książki nominowane:
Andrzej Brzeziecki
Wielka gra majora Żychonia. As wywiadu kontra Rzesza
Wydawnictwo Literackie
Przez dekadę przed wybuchem drugiej wojny światowej Jan Henryk Żychoń był szefem bydgoskiej ekspozytury Oddziału II Sztabu Głównego. Oddział II, popularnie zwany „Dwójką”, to polski wywiad i kontrwywiad, a bydgoska placówka – jedna z jego najważniejszych w kraju. Walczyła z Niemcami w Prusach Wschodnich, Wolnym Mieście Gdańsku i na Pomorzu Zachodnim, a nawet w Berlinie. Chociaż Żychoń zainicjował wiele ważnych, skutecznych i brawurowych akcji, został bezpodstawnie oskarżony o współpracę z Abwehrą. Uniósł się honorem, rzucił stanowisko, zgłosił się na front – i zginął pod Monte Cassino. Powojenne władze uważały, że jego śmierć to tylko kolejna świetnie obmyślona mistyfikacja.
***
Piotr M.A. Cywiński
Auschwitz. Monografia człowieka
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Autor, który jest dyrektorem Muzeum Auschwitz-Birkenau, zauważa, że historycy zazwyczaj próbowali wydobyć od byłych więźniów konkrety: fakty, daty i liczby. Inaczej robiła młodzież szkolna, która w zetknięciu z ocalonymi chciała poznać ich odczucia, wartości i doświadczenia. Uczniowie nie pytali o obóz, pytali o człowieka. I właśnie pytanie o człowieczeństwo w sytuacji programowego odczłowieczenia legło u podstaw tej książki. Wybrzmiewa w niej wielogłos więźniów, którzy mówią o osamotnieniu, silnej woli, koleżeństwie, przyzwoitości, wierze, nadziei czy miłości. Tematyczny, a nie chronologiczny porządek publikacji sprawia, że czytelnik może zbliżyć się do wewnętrznego świata ludzi zamkniętych za drutami hitlerowskiego obozu.
***
Artur Domosławski
Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana
Wielka Litera
Artur Domosławski pisze, że Zygmunt Bauman był jak główny bohater „Przypadku” Krzysztofa Kieślowskiego: na jedne pociągi zdążył, na inne nie. Były też takie, z których wyskakiwał, choć częściej czyjeś ręce wypychały go w biegu. Niestrudzenie opisywał płynną nowoczesność, lecz w kontaktach z ojczyzną natrafiał na stałą wrogość: szykanowany jako jedyne żydowskie dziecko w szkole, zmuszony do emigracji z powodu „syjonizmu”, a gdy odwiedził kraj po latach – atakowany za przynależność do Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego kilkadziesiąt lat wcześniej. W życie myśliciela, rozpięte między Polską, Izraelem a Wielką Brytanią, wpisane są spory i nastroje wieku, jego wzniosłości i małości, a ta biografia opowiada o niej w zaangażowany sposób, łącząc opowieść o człowieku z analizą jego dzieła.
***
Wojciech Marciniak
Odzyskać nadzieję, wrócić do Ojczyzny. Związek Patriotów Polskich w Południowym Kazachstanie 1944-1946
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Muzeum Pamięci Sybiru
Związek Patriotów Polskich powstał z polecenia Józefa Stalina. Propagował „przyjaźń polsko-radziecką” i marksistowski światopogląd według bolszewickiej ortodoksji. A jednak dla Polaków w Południowym Kazachstanie ZPP był czymś więcej niż ideologicznym instrumentem nastrojonym na Kremlu. Był realną szansą na przetrwanie. Od propagandowych haseł ważniejsze okazywały się worek ziemniaków, polska książka i nadzieja na powrót do ojczyzny. Organizacja kierowana przez Wandę Wasilewską prowadziła bowiem działalność kulturalną i opiekuńczą wśród Polaków zesłanych w głąb ZSRR, a od pewnego momentu organizowała masową repatriację do kraju. Paradoksalnie ZPP stwarzał warunki, by uniknąć nie tylko biedy, głodu czy śmierci, ale także rusyfikacji i sowietyzacji.
***
Rafał Matyja
Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością
Karakter
„Męczeństwo nie zastępuje pracy” – pisał filozof Stanisław Brzozowski. I ta książka jest właśnie o pracy, a nie o męczeństwie; nie o gorącej krwi w żyłach, lecz o ciepłej wodzie w kranie. Jak to się stało, że w ogóle ją mamy? A drogi, koleje i prąd w gniazdkach, usługi publiczne, jak edukacja czy opieka medyczna, masową politykę, kapitalistyczną gospodarkę i jeden system prawny dla wszystkich? Słowem, to wszystko, co jest gruntem naszej, głównie miejskiej codzienności, a czego jeszcze kilka pokoleń temu nie było. Autor pokazuje powstawanie świata, który nas otacza, nie tylko w wymiarze materialnym, ale także kulturowym, bo to, co nas otacza, zmienia to, za kogo się uważamy. I że w ogóle uważamy, że mamy uważać się, za kogo chcemy.
***
Brian Porter-Szucs
Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii
tłum. Anna Dzierzgowska i Jan Dzierzgowski
Wydawnictwo Filtry
„Polska nie jest ani zbiorową męczennicą, ani zbiorowym czarnym charakterem, Polska to grupa ludzi, którzy byli zmuszeni przez ostatnich kilka wieków zrozumieć zmieniający się świat” – pisze autor, który na co dzień wykłada historię na Uniwersytecie Michigan. W przeciwieństwie do potocznego myślenia o dziejach Polski, dla których wydarzenia europejskie i światowe są tylko nieistotnym tłem, w tej książce można zapoznać się z odwróconą perspektywą. Amerykański badacz pokazuje globalne siły gospodarcze i intelektualne prądy, które ukształtowały świat nowoczesny, by zobaczyć, jak przebiegały w całkiem zwyczajnym kraju, jakim według niego jest Polska. Zwyczajnym i właśnie dlatego ciekawym.
***
Michał Przeperski
Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna
Instytut Pamięci Narodowej
Mieczysław F. Rakowski należał do najciekawszych postaci wchodzących w skład PZPR-owskich elit. Inteligentny, obyty w świecie i dobrze czujący się wśród artystów. Równocześnie posiadał do pewnego stopnia typowy życiorys osoby z awansu społecznego, który zawdzięczał Polsce Ludowej. Gdy szefował „Polityce”, tygodnikowi formacyjnemu dla sporej części inteligencji, uchodził za liberała. Gdy jako wicepremier konfrontował się z „Solidarnością”, coraz bardziej przypominał twardogłowego aparatczyka. A na końcu został grabarzem, gdy kazał wyprowadzić partyjny sztandar. Autor opowiedział o Rakowskim bez zachwytu i nagany, starając się zrozumieć jego wybory, przekonania i konteksty, w których przyszło mu podejmować nierzadko dramatyczne decyzje.
***
Marcin Stasiak
Polio w Polsce 1945-1989. Studium z historii niepełnosprawności
Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”
Chociaż zakażenia polio zdarzały na ziemiach polskich już na początku XX w., to dopiero epidemia na początku lat 50. wywołała przerażenie. Ta choroba układu nerwowego rzadko była śmiertelna, ale atakowała przede wszystkim małe dzieci i wpływała przez to na całe ich dalsze życie. Książka Marcina Stasiaka nie opowiada wyłącznie o tym, jak chorobę wyeliminował system obowiązkowych szczepień. Autor zderzył ze sobą oficjalny sposób myślenia o polio zawarty w dokumentach czy artykułach prasowych z codziennym doświadczeniem chorych. Powstała więc publikacja o sprawowaniu przez państwo kontroli nad zdrowiem pojedynczych ludzi, społecznym postrzeganiu i konstruowaniu niepełnosprawności, a także myśleniu o granicach odmienności i relacji jednostki z resztą „normalnej” populacji.
***
Jacek Tebinka, Anna Zapalec
Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE)
Wydawnictwo Neriton
Polacy chcieli powszechnego powstania przeciwko Niemcom, a Brytyjczykom wystarczyło, że prowadzą sabotaż linii kolejowych prowadzących na zaplecze frontu wschodniego. W ostatnim roku drugiej wojny światowej Armia Krajowa, mimo ogromnego potencjału, pozostała jedyną organizacją podziemną w Europie, nie licząc słabego podziemia czeskiego, która nie została podporządkowana strategicznie jednemu z dowództw alianckich. W tej książce zostały opisane dzieje Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych i zmieniająca się rola polskiego ruchu oporu w brytyjskich planach strategicznych. Autorzy opisali, jak na szkolenie cichociemnych, zrzuty sprzętu i wsparcie wojskowe dla Polaków wpływała rozgrywka na najwyższych szczeblach polityki wielkich mocarstw.
***
Anna Wylegała
Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce
Wydawnictwo Czarne
„Rozpoczęła się parcelacja – wśród wymysłów, przekleństw, wódki i przekupstw” – napisał we wspomnieniach zarządca komisaryczny majątku w Pławowicach. Socjolożka Anna Wylegała opisuje skonfiskowanie ziemi kilkunastu tysiącom ziemian i sprzedanie jej ponad milionowi bezrolnych i małorolnych chłopów. Powojenna władza rozdzieliła w ten sposób ponad sześć milionów hektarów, starając się zbudować masowe poparcie dla nowego porządku politycznego. Książka jest nie tylko mikrohistorycznym studium przebiegu reformy, ale także opowiada o społecznych relacjach na wsi u zarania PRL. Autorka dzięki przeprowadzonym wywiadom opisała ten proces, który okazał się bardziej niejednoznaczny, niż chciała ujawnić ówczesna propaganda.
Wystawę przygotował Dział Informacji Naukowej i Bazy Wiedzy
Zdjęcia: Piotr Kasprzyk z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych
Tekst w oparciu o materiały prasowe Gazety Wyborczej: Marcin Podolan z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych
Więcej pod adresem: https://wyborcza.pl/7,155501,29076539,nagroda-moczarskiego-dziesiec-najlepszych-ksiazek-o-polskiej.html