Zapraszamy Czytelników do obejrzenia szczególnej wystawy, która jest pokłosiem Tygodnia Zakazanych Książek. Tegoroczne obchody – pod hasłem “Książki nas łączą. Cenzura nas dzieli” – trwały od 18 do 24 września i prezentowały 10 książek, budzących oburzenie „stróżów moralności i prawomyślności”. Okazuje się bowiem, iż na indeks ksiąg zakazanych nawet współcześnie trafiają różne pozycje w wybranych krajach, regionach czy szkołach. Biblioteka UO włącza się tym samym w inicjatywę pod hasłem “świętowanie wolności czytania”, dostrzegając współczesne i historyczne próby cenzurowania książek.

“Książki, które świat nazywa niemoralnymi, to są właśnie te, które światu wykazują jego własną hańbę”
Oscar Wilde

Wystawa znajduje się w holu Biblioteki Głównej przy ul. Strzelców Bytomskich 2 na pierwszym piętrze. Oto 10 książek zbyt niebezpiecznych by je czytać:

  1. Seria komiksów “Maus” Arta Spiegelmana
    Seria komiksów opowiada o okrucieństwach nazizmu i Holokauście. Rada pedagogiczna jednej ze szkół w Tennessee a także kuratorium oświaty hrabstwa McMinn zakazały omawiania “Maus” na lekcjach. Powodem było “zbędne używanie przekleństw i nagość oraz przedstawianie przemocy i samobójstwa”.
  1. “Dziennik” Anne Frank
    Wstrząsająca relacja z okresu drugiej wojny światowej pióra kilkunastoletniej dziewczyny również wzbudzała kontrowersje. Część amerykańskich szkół proste opisy anatomii uznało za “pornograficzne”, z kolei komitet odpowiadający za dobór podręczników w Alabamie zasugerował dodanie dziennika do listy zakazanych książek, ponieważ jest “prawdziwie przygnębiający”.
  1. “Ulisses” Jamesa Joyce’a
    W Wielkiej Brytanii “Ulisses” był zakazany od 1922 roku przez 14 lat. Autor rzekomo miał problem z “brytyjskimi przepisami dotyczącymi nieprzyzwoitości”. Urzędnik przeczytał tylko fragment książki i uznał za niedopuszczalne opisy masturbacji, seksu, wizyt w toalecie i wulgaryzmy.
  1. “Zabić drozda” Harper Lee
    Osadzona w latach 60. powieść należy do najczęściej zakazywanych dzieł literackich w Stanach. Zwolennicy zakazu twierdzą, że problematyka rasizmu i seksualności nie jest odpowiednia dla młodych czytelników, a obecne w książce rasistowskie uwagi mogą “promować nienawiść rasową, podział rasowy, segregację rasową i białą supremację”.
  1. “Zew krwi” Jacka Londona
    Wydana na przełomie XIX i XX w. książka budziła kontrowersje m.in. we Włoszech i Jugosławii motywami “indywidualizmu i darwinizmu społecznego”, przemyconymi w powieści o losach psa zaprzęgowego, który musi walczyć, by przeżyć. Inne dzieła Londona tropili naziści, którzy w 1933 roku przetrząsnęli ponad 30 niemieckich bibliotek szukając książek “antyniemieckich”.
  1. “Alicja w Krainie Czarów” Lewisa Carrolla
    Ta klasyczna, omawiana na zajęciach filozofii wielu uniwersytetów powieść została zakazana w 1931 roku przez gubernatora chińskiej prowincji Hunan. Uznał on, iż przedstawienie zwierząt i ludzi “jako równych sobie” może prowadzić do “katastrofy”.
    Współcześnie – jak donosił w zeszłym roku “Global Times” – pekińskie władze oświatowe zakazują używania zagranicznych podręczników w szkołach podstawowych i gimnazjach.
  1. “Rok 1984” George’a Orwella
    Dystopijna powieść z końca lat 40. przedstawiająca życie w systemie totalitarnym znalazła się w centrum uwagi w Rosji po inwazji na Ukrainę. Portal “The Moscow Times” informował, że w marcu sprzedaż online wzrosła o 75% a pewna para została oskarżona o „zdyskredytowanie rosyjskiej armii”, gdyż rozdawała egzemplarze wydrukowane na domowej drukarce. W maju tego roku niezależny białoruski portal Nasza Niwa informował, że na Białorusi władze wydały rozporządzenie: “Usunąć ze sprzedaży wszystkie warianty książki G. Orwella ‘Rok 1984’. O wykonaniu zameldować do 19 maja”.
  1. “Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna
    Bestsellerowy “Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna został zakazany w Libanie w 2004 roku. Książkę krytykował m.in. Abdou Abu Kasm, prezes libańskiego Katolickiego Centrum Informacji, który uznał ją za “obraźliwą” (zwłaszcza fragmenty mówiące, że Jezus z Marią Magdaleną mieli dzieci). Ahmed Fadlalla Assi, kierujący Związkiem Wydawców Libanu, porównał Browna do innego autora budzącego kontrowersje na Bliskim Wschodzie – Salmana Rushdiego.
  1. “Szatańskie wersety” Salmana Rushdiego
    “Szatańskie wersety” zostały zakazane w Iranie w 1988 roku, ponieważ wielu muzułmanów uważa powieść Rushdiego za bluźnierczą. Pisarzowi wielokrotnie grożono śmiercią. W sierpniu 2022 roku został dźgnięty w szyję podczas spotkania z czytelnikami. Rushdiego oficjalne obłożono fatwą (w islamie rodzaj klątwy), która nakazuje każdemu muzułmaninowi zabicie takiej osoby.
  1. “Opowieść podręcznej” Margaret Atwood
    Bestsellerowa powieść, przez wielu czytelników uważana za dystopię, która może się spełnić. Iranki widzą w niej niemal opis własnej rzeczywistości. W książce rządząca grupa religijnych fanatyków, zwolenników radykalnego patriarchatu, zniewala płodne kobiety, sprowadzając ich rolę do rodzenia dzieci i służenia mężczyznom. To jedna z najczęściej zakazywanych książek w USA.

Jak pokazują dane z PEN America, stany na południu i środkowym zachodzie kraju stosują wzmożoną cenzurę. Przykładowo w Teksasie od lipca 2021 do kwietnia 2022 zakazami w szkołach i bibliotekach było objętych 713 tytułów.


Wystawę przygotował Dział Informacji Naukowej i Bazy Wiedzy.
Zdjęcia wykonał i opracował graficznie: Piotr Kasprzyk z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych.
Tekst: Marcin Podolan z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych, w oparciu o materiał autorstwa: wac//az na stronie: https://tvn24.pl/ciekawostki/literatura-ksiazki-zbyt-niebezpieczne-by-je-czytac-jakie-ksiazki-i-dlaczego-trafialy-na-indeks-6125525