Otwarty dostęp – Open Access

Trudno przecenić wpływ otwartej edukacji na nauczanie i uczenie się. Dlatego warto poznać bliżej ideę Open Access, aby w pełni wykorzystać wiedzę i doświadczenie innych w procesie własnego rozwoju. Dzięki otwartemu dostępowi do zasobów edukacyjnych uzyskuje się możliwość swobodnego adaptowania ich do indywidualnych potrzeb. Poniżej przybliżamy w wersji poradnikowej informacje związane z zagadnieniem Open Access.

Na czym opiera się Open Access:
www.youtube.com/watch?v=WgpxeGwfagI&t=29s   
www.youtube.com/watch?v=rbJEARDuFag
www.youtube.com/watch?v=3m6p6w8oOw4
www.youtube.com/watch?v=Xwg32l1G_nQ
www.youtube.com/watch?v=UcXpF8bU714
www.youtube.com/watch?v=qAwr9qnDF7Y

Co można zyskać przez otwarty dostęp:
www.youtube.com/watch?v=mBLHT7Zabzk
www.youtube.com/watch?v=km7x1pF9ehk

Otwarte licencje i ich wykorzystanie:
www.youtube.com/watch?v=ouQowkWRlmA
www.youtube.com/watch?v=dCd-nIWm12c
www.youtube.com/watch?v=Ij3_EyNg1dE

Wybór właściwej drogi publikowania:
www.youtube.com/watch?v=TfZa2ihGzQE
www.youtube.com/watch?v=Glf7gIzdekc
www.youtube.com/watch?v=E18fPQ5dkbg

CZYM SĄ OTWARTE PLATFORMY EDUKACYJNE

Platforma edukacyjna to system informatyczny przeznaczony do kształcenia na odległość (ang. Learning Management System), a więc specjalne narzędzie służące do e-learningu. Twórcy takich platform starając się sprostać obecnym wymaganiom, wyposażają je w szereg przydatnych funkcji, jak kierowanie kształceniem, śledzenie postępów, generowanie raportów a często integracja z innymi systemami informatycznymi. Wśród platform edukacyjnych można wyróżnić kilka typów, odmiennych pod względem sposobu udostępniania zasobów:

  • zasoby otwarte (ang. open source): wszyscy użytkownicy mają bezpłatny i nieograniczony dostęp do zawartości merytorycznej oraz możliwość kreowania nowych treści – przykładowo znany jest kod źródłowy (np. HTML/CSS) i programiści mogą go modyfikować;
  • zasoby zamknięte (indywidualne): materiały dydaktyczne i wszystkie funkcje są dostępne tylko członkom konkretnych grup. Tak bywa w przypadku systemów informatycznych wspierających proces dydaktyczny konkretnej uczelni;
  • zasoby komercyjne: użytkownicy mają odpłatny dostęp do materiałów i funkcji platformy. Zakres dostępności może być różny w zależności od wymagań i możliwości finansowych zleceniodawcy.

LISTA WYBRANYCH OTWARTYCH PLATFORM EDUKACYJNYCH

SERWISY POLSKIE
  • Algorytmika stosowana – opisy wraz z materiałami do 19 wykładów, mających miejsce na wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Wykłady poruszają różne zagadnienia algorytmiki w ujęciu stosowanym, obejmują teoretyczne uzasadnienia algorytmów. Materiały mają służyć głównie studentom z pewnym doświadczeniem algorytmicznym i programistycznym. Licencja: CC BY-NC-ND.
  • eSEZAM – platforma Otwartych Zasobów Edukacyjnych Politechniki Warszawskiej. Repozytorium funkcjonujące od 2020 r. obejmuje materiał dydaktyczny przygotowany przez wykładowców PW. Jest to tematyka przedmiotów z programu studiów w obszarze Automatyki i Robotyki, Elektroniki i Telekomunikacji. Elementami repozytorium są moduły dydaktyczne, które mogą być łączone w bloki (tematyczne). Oprócz tego moduły rozszerzono o przykładowe, rozwiązane problemy praktyczne (zadania, projekty) a także testy, dzięki którym użytkownik sprawdzi stopień przyswojenia wiedzy. Wszystkie materiały na platformie są w dostępie otwartym, bez logowania.
  • Fizyka dla szkół wyższych w 3 tomach – akademicki podręcznik z fizyki ogólnej, dostępny bezpłatnie dzięki OpenStax Polska.
  • Fizyka wobec wyzwań XXI w. – Uniwersytet Warszawski – projekt adresowany do studentów kierunków Zastosowanie Fizyki w Biologii i Medycynie. Daje dostęp do materiałów opracowywanych w ramach działań finansowanych przez Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Otwarte materiały dotyczą fizyki, biologii, chemii, technologii informacyjnej, matematyki, analizy danych, encefalografii. Są w postaci skryptów wykładów, ćwiczeń i zaawansowanych zadań. Licencja: CC BY-SA.
  • NAVOICA – polska ogólnodostępna platforma edukacyjna z bezpłatnymi kursami typu MOOC (Massive Online Open Courses). Platforma zaistniała z inicjatywy Ministerstwa Edukacji i Nauki. Jej rozwój technologiczny zapewnia Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI PIB). Gwarancją wysokiego poziomu merytorycznego dostępnych kursów jest kadra dydaktyczna związana z polskimi uczelniami i ośrodkami edukacyjnymi. Z kursów może korzystać każdy, kto tylko pragnie się uczyć.
  • Otwarte Zasoby edukacyjne Politechniki Łódzkiej – kursy z zakresu matematyki i fizyki.
  • Otwarte Zasoby Edukacyjne Politechniki Warszawskiej – czyli eSEZAM – materiał dydaktyczny obejmuje robotykę, automatykę, elektronikę i telekomunikację oraz dziedziny związane z ideą Przemysłu 4.0. Licencja: CC BY-NC.
  • Otwarte zasoby edukacyjne Politechniki Wrocławskiej – materiał stanowią kursy wideo (wykłady i ćwiczenia) z fizyki, matematyki i informatyki. Licencja: CC BY-NC-ND.
  • Otwarte zasoby edukacyjne – UMK – można tu znaleźć darmowe kursy e-learningowe jak też otwarte artykuły popularnonaukowe.
  • Platforma Open AGH – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie w 2010 r. uruchomiła tą platformę, jako pierwsze w Polsce repozytorium otwartych zasobów edukacyjnych. Jak podano na stronie, serwis udostępnia kursy, skrypty, testy, ćwiczenia, prezentacje i symulacje z 19 obszarów wiedzy. Prócz tego Centrum e-Learningu AGH udostępnia za pośrednictwem serwisu e-podręczniki akademickie. Statystyki na stronie wyliczają ponad 4500 użytkowników miesięcznie. Popularność ta wynika z wysokiego poziomu merytorycznego, bogactwa treści oraz szerokich możliwości ich dalszego wykorzystania i przetwarzania. Licencja: CC BY-NC-SA.
  • PoliTEKA – platforma zawiera Otwarte Zasoby Edukacyjne Politechniki Krakowskiej. Utworzona w ramach projektu „Programowanie doskonałości – PK XXI 2.0. Program rozwoju Politechniki Krakowskiej na lata 2018-22” – działa od września 2019 roku. Zarządzanie i rozwój spoczywa na Centrum e-Edukacji PK. Obecnie platforma zawiera takie materiały, jak prezentacje, webinaria, czy krótkie filmy instruktażowe, przygotowane przez kadrę dydaktyczną PK. Treści związane są z tematyką przedmiotów na wybranych kierunkach studiów. W ramach współpracy uczelni ze szkołami średnimi PoliTEKA oferuje także kursy dla kandydatów na studia. Uwaga: część materiałów na platformie PoliTEKA zawiera linki do platformy e-learningowej Politechniki Krakowskiej Delta PK, gdzie konieczne jest logowanie.
  • Portal Otwarte Zasoby – katalog otwartych zasobów obejmujący materiały od grafik i zbiorów dziedzictwa narodowego po scenariusze lekcji, e-podręczniki – w opracowaniu Kamila Śliwowskiego z KOED.
  • Przedsiębiorczość dla Ambitnych – jednocześnie podręcznik i platforma e-learningowa. Zawartość stanowi wiedza niezbędna do przygotowania koncepcji i uruchomienia biznesu. Znajdują się tu materiały i przykłady, szczegółowe rozwinięcie wielu praktycznych kwestii, elektroniczne narzędzia i formaty pozwalające na założenie i rozruch nowej firmy. Portal stanowi też narzędzie dla szkół wyższych do prowadzenia zajęć z przedsiębiorczości. Licencja: CC BY-SA.
  • Uniwersytet Jagielloński bez granic – otwarte, bezpłatne materiały i kursy dla wszystkich zainteresowanych.
  • Wirtualny Uniwersytet – otwarte kursy w ramach projektu Akademii Leona Koźmińskiego i Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki. Są wprowadzeniem do przedmiotów akademickich, realizowanych na poziomie studiów I i II stopnia (kierunki: ekonomia, finanse, prawo, socjologia, informatyka).
SERWISY ZAGRANICZNE
  • CCC (Community College Consortium) for OER – platforma oferuje uczelniom społecznym i technicznym zasoby, wsparcie i możliwość współpracy w zakresie nauki, planowania i wdrażania otwartych programów edukacyjnych. Regularne seminaria i imprezy internetowe oraz konferencje służą dzieleniu się najlepszymi praktykami. Aktywna lista emailowa dla społeczności pozwala uzyskać najświeższe wiadomości, pomysły i wsparcie, podnosić świadomość na temat otwartej edukacji i jej korzyści.
  • Conversational American English/Textbook – podręcznik do nauki konwersacji w języku angielskim. Skonstruowany w oparciu o wolne zasoby, zapewnia wolny dostęp do zestawu ćwiczeń i poleceń, wzbogaconych o teksty i materiały do zapoznania. Domena publiczna.
  • Coursera – platforma edukacyjna dla szkolnictwa wyższego, z którą współpracuje ponad 200 uniwersytetów. Obejmuje kursy z wykładami wideo, ćwiczenia, zadania domowe i fora dyskusyjne. Spora część kursów jest darmowa, z kolei odpłatne oferują dodatkowe quizy i projekty, jak też możliwość zdobycia certyfikatu.
  • edX – platforma open-source założona przez Harvard and MIT USA. Zawiera kursy z takich dziedzin, jak: inżynieria, informatyka, elektronika, marketing, psychologia, biologia, nauka języka i edytorstwo.
  • Libre Text – otwarte e-podręczniki dotyczące biologii, chemii i matematyki. Licencja: CC-BY-NC-SA.
  • MIT OpenCourseWare – zestaw kursów przygotowany przez Massachusetts Institute of Technology.
  • Open Culture – platforma proponuje otwarte kursy, nagrania audio i ebooki oraz filmy.
  • Open Education Consortium – serwis światowej społeczności, promującej otwartą edukację. Zawiera wolne i otwarte publikacje, będące wysokiej jakości materiałami edukacyjnymi dla szkół i uczelni.
  • OpenIntro – statystyka, matematyka oraz pomoce dydaktyczne (laboratoria, filmiki) w postaci otwartych cyfrowych podręczników akademickich. Licencja: CC uznanie autorstwa na tych samych warunkach.
  • OpenStax – otwarte podręczniki akademickie udostępniane w ramach inicjatywy Rice University. W Polsce podręczniki tłumaczy i wydaje Fundacja OpenStax Poland, Licencja: CC-BY.
  • PheT Inteactive Simulations – częściowo przetłumaczona na język polski biblioteka interaktywnych symulacji z dziedziny chemii, biologii, fizyki, matematyki i nauk o Ziemi. Licencja: CC-BY.
  • Platforma Open Educational Resources Commons – czyli OER Commons – platforma propaguje otwarte zasoby edukacyjne. W ponad 50 tys. zasobów gromadzi pełne kursy uniwersyteckie, interaktywne mini-wykłady i symulacje. Ponadto adaptacje istniejących otwartych materiałów, otwarte podręczniki, plany lekcji, arkusze i działania. Platforma korzysta z narzędzi jakimi są:
    – wyszukiwarka,
    – Discover – podziały dziedzinowe,
    – Discover Our Network Hubs.
  • Saylor Academy Open Textbooks – 28 tys. obiektów edukacyjnych: eseje, podręczniki, filmy i internetowe kursy uniwersyteckie z obszaru nauk humanistycznych, społecznych i ścisłych.  Na licencji CC-BY.
  • TED.com – Sopling Foundation proponuje konferencje naukowe i wykłady z wielu dziedzin. Udogodnieniem są napisy w języku polskim lub możliwość ich dodania do udostępnionych materiałów. Licencja: CC BY-NC-ND.