Nominacje do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego

4 marca 2025 roku, w rocznicę urodzin polskiego reportera, ogłoszono nominacje do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego. Tytuł najlepszego reportażu roku 2024 ma szansę zdobyć 10 książek – cztery z nich to teksty polskich autorów i autorek, a sześć – tłumaczenia z innych języków.

Z dziesiątki nominowanych jury wybierze następnie pięć książek finalistek, zaś zwycięski tytuł poznamy 18 maja podczas Międzynarodowych Targów Książki w Warszawie.

A oto dziesięć nominowanych książek:

Agnieszka Burton, „Ozland”,
Dowody

„Ozland. Przestrzeń jest wszystkim” to opowieść o Australii. Agnieszka Burton mieszka w tym kraju od ponad 20 lat i napisała książkę, w której zdziera z mapy warstwę lucky country. Pisze właściwie o dwóch Australiach – Australii Pierwszych Narodów, dla których tytułowa przestrzeń była źródłem mądrości, darzona szacunkiem, oraz o Australii po tym, jak została skolonizowana. Po tym, jak warstwa lucky country przykryła tę rdzenną.

Na okładce książki można zobaczyć plakat udostępniony Wydawnictwu Dowody przez muzeum w Melbourne. Plakat ten, jak wyjaśnia autorka „Ozlandu”, miał zachęcać do migracji do Australii, a rząd wieszał je w obozach dla dippisów, czyli dla osób, które przetrwały obozy koncentracyjne i obozy pracy w Europie.

Andrzej Dybczak, „Las duchów”,
Wydawnictwo Nisza

Kolejnym nominowanym tytułem, który w oryginale ukazał się w języku polskim, jest „Las duchów” Andrzeja Dybczaka. Autor – antropolog, pisarz i dokumentalista, za punkt wyjścia przyjął poszukiwanie informacji o przedmiotach z tzw. kolekcji syberyjskiej Muzeum Etnograficznego w Krakowie. W XIX wieku przywozili je podróżnicy, ludzie biznesu, ale i zesłańcy. Dybczak przez kilka lat jeździł na Syberię i rozmawiał z potomkami właścicieli tych przedmiotów, dzięki czemu poznał fascynujące historie. A je razem z nim poznają czytelniczki i czytelnicy wydanej w efekcie tych podróży książki.

Sally Hayden, „Za czwartym razem zatonęliśmy, przeł. Przemysław Hejmej”,
Wydawnictwo Sonia Draga / Post Factum

Sally Hayden jest irlandzką pisarką i dziennikarką, korespondentką, która pracowała m.in. w Sudanie, Etiopii, Ugandzie i Rwandzie. W „Za czwartym razem zatonęliśmy” opisuje historie migrantów pozostawionych przez Zachód samym sobie. Książka zaczyna się od prośby skierowanej do reporterki przez uchodźcę z Erytrei, a rozwija się we wstrząsającą relację z kryzysu migracyjnego w Afryce Północnej. Sally Hayden przeprowadziła setki wywiadów z uchodźcami i migrantami, którzy – w drodze do upragnionej Europy – utknęli w Libii.

Sam Knight, „Biuro Przeczuć”, przeł. Agnieszka Wilga,
Wydawnictwo Czarne

Kolejny nominowany tytuł napisał Sam Knight – dziennikarz „New Yorkera”, który wcześniej pisał także m.in. do „New York Timesa” i „Guardiana”. W „Biurze Przeczuć. Historii psychiatry, który chciał przewidzieć przyszłość” Knight przedstawia historię Johna Bakera. Ten psychiatra, przez jednych nazywany szarlatanem, przez innych – innowatorem, był jednym z lekarzy przybyłych na miejsce tragedii w walijskim miasteczku Abefan. 21 października 1966 roku na miejscowość osunęła się część hałdy węglowej, zabijając ponad 140 osób.

Baker postanowił zebrać świadectwa od osób, które przeczuły tę tragedię, jak pewna nauczycielka z przedmieść Londynu. Założył więc z dziennikarzem jednej z gazet Biuro Przeczuć, badające i zbierające te sny i wizje. Sam Knight zebrał z kolei i opisał pracę samego Bakera, jego współpracowników, a także tych, których relacje spisywano.

Patricia Nieto, „Wybrani”, przeł. Aleksandra Wiktorowska,
Wydawnictwo ArtRage

Patricia Nieto, to kolumbijska reportażystka, autorka „Wybranych”. W publikacji przedstawia relację, jaką nawiązują mieszkańcy miasteczka Puerto Berrío z ciałami, które nie przestają spływać do miejscowości rzeką Magdalena. Ciała są przez nich grzebane, wiele osób rozmawia ze zmarłymi, zanosi do nich swoje prośby, opiekuje się grobami, a nawet uważa, że te nieznane im za życia osoby w jakiś sposób teraz nad nimi czuwają. To książka przedstawiająca brutalną rzeczywistość współczesnej Kolumbii i zarazem publikacja z elementami realizmu magicznego.

Maciej Pisuk, „Staniemy się tacy jak on”,
Wydawnictwo Cyranka

„Bohaterem” książki „Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy” jest ulica Brzeska, znajdująca się na tyłach Bazaru Różyckiego na warszawskiej Pradze. To miejsce owiane złą sławą, a jego mieszkańcy opowiadają historie, w których nie brakuje przemocy, niedostatku, bólu, ale również tęsknoty za normalnym życiem.

Autor oddał głos mieszkańcom Brzeskiej – tym, którzy byli jego sąsiadami, dzięki czemu książka nie przedstawia narracji o inności z dystansu.

 Aneta Prymaka-Oniszk, „Kamienie musiały polecieć”,
Wydawnictwo Czarne

Autorka książki Anna Prymaka-Oniszk od zawsze wiedziała, że jej dziadek został zamordowany w swoim domu pod Kuźnicą w roku 1945. Zamordowany przez „bandę”. Ale co to właściwie znaczy? Przez kogo konkretnie? Na te pytania reporterka szuka odpowiedzi w swojej książce, w której pisze o pogranicznym sąsiedztwie, o życiu obok siebie, o tym, że czasem jedni występują przeciwko drugim.

Nathan Thrall, „Jeden dzień z życia Abeda Salamy”, przeł. Monika Bukowska,
Wydawnictwo Znak Literanova

Książka „Jeden dzień z życia Abeda Salamy”, to nagrodzony Pulitzerem reportaż o tytułowym Abedzie, ojcu 5-letniego Milada. Chłopiec, podekscytowany jak inne dzieci, pojechał na szkolną wycieczkę, a kilka godzin później jego ojciec dowiedział się, że doszło do wypadku. I postanowił poszukać syna. Znajdował się jednak po niewłaściwej stronie muru separacyjnego i miał niewłaściwe dokumenty. Czy mimo wszystko mu się uda? Thrall przedstawia głosy palestyńskich dzieci i ratowników oraz izraelskich żołnierzy i osadników.

Pablo Trincia, „Diabły z Bassa Modenese”, przeł. Tomasz Kwiecień,
Wydawnictwo Otwarte

Pablo Trincia otrzymał nominację za reportaż opisujący „jedno z największych śledztw w historii Włoch”, czyli za „Diabły z Bassa Modenese”. To opowieść o szesnaściorgu dzieci odseparowanych od swoich rodziców – członków sekty, która pod wodzą lokalnego księdza odprawiała rytuały seksualne. Dzieci zdradzały, czego doświadczyły, a wraz z kolejnymi wyzwaniami krąg diabłów zamieszanych w tę sprawę stawał się coraz liczniejszy. Trincia powrócił na miejsce zbrodni, by spróbować poznać prawdę dotyczącą tamtych wydarzeń.

 Juan Villoro, „Miasto Meksyk”, przeł. Barbara Bardadyn,
Wydawnictwo Bo.wiem

Jak sam tytuł wskazuje, publikacja ta dotyczy wielkiej metropolii w państwie nazywającym się tak samo jak ona. Autor przedstawia dzieje Meksyku od starożytności przez czasy Azteków po współczesność. Pisze o megapolis z czułością jego wieloletniego mieszkańca, ale nie bezkrytycznie. To opowieść pełna dźwięków, zapachów, kolorów, ale i wspomnień oraz humoru.

Wybór książek i tekst: Beata Niedbalec, Dział Udostępniania i Informacji Naukowej BUO
Zdjęcia i opracowanie graficzne: Piotr Kasprzyk z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych
Skład: Marcin Podolan z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych