Plebiscyt Gazety Wyborczej na książkę 25-lecia

Jan Tomasz Gross, “Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka”

Tragedia tysiąca sześciuset Żydów z Jedwabnego zamordowanych 10 lipca 1941 roku przez swoich sąsiadów, choć znalazła epilog w łomżyńskim sądzie w maju 1949 roku, nie weszła do historiografii drugiej wojny światowej. Książka wypełnia tę lukę w oparciu o relacje niedoszłych ofiar, świadków i uczestników pogromu. Autor zapytuje, czy w świetle dramatu w Jedwabnem nie należałoby zrewidować rozmaitych ustaleń dotyczących historii Polski drugiej połowy dwudziestego wieku.

Maria Janion, “Do Europy – tak, ale razem z naszymi umarłymi”

Maria Janion, autorka wielu dzieł poświęconych polskiej kulturze romantycznej, w książce „Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi” skupiła się na procesie rozpadu dotychczasowego kulturowego paradygmatu. Odzyskanie niepodległości przez Polskę w roku 1989 i transformacja ustrojowa stały się przyczyną głębokich zmian, których obserwację umożliwia autorce znajomość historii idei, literatury i wyobraźni. Janion przenikliwie i bezkompromisowo odsłania ciemne strony polskiego dziedzictwa. Wznowienie jednej z najważniejszych książek najwybitniejszej badaczki polskiego romantyzmu i polskiej kultury.

Dorota Masłowska, “Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną”

Autorka w 2002 roku wstrząsnęła polskim życiem literackim bestsellerem, który napisała, przygotowując się do matury. Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną to chłodne spojrzenie na życie zdezorientowanej młodzieży z blokowiska, żyjącej od imprezy do imprezy, w świecie narkotyków, seksu i światopoglądowego nonsensu. Debiutancka powieść młodziutkiej autorki stała się z dnia na dzień zarówno literackim skandalem, jak i kultową książką pokolenia. Powieść została wyróżniona paszportem „Polityki” i nagrodą publiczności Nike 2002.

Anna Bikont, “My z Jedwabnego”

„My z Jedwabnego” to efekt pasji i ogromnej pracy, godzin badań archiwalnych, dziesiątek rozmów ze świadkami, rozplątywania wątków w poszukiwaniu prawdy o tragicznych wydarzeniach z lipca 1941 roku, które rozegrały się w małym miasteczku pod Łomżą. Anna Bikont poświęciła cztery lata na wydobycie z niepamięci faktów, którym dziś, między innymi dzięki tej książce, już nikt nie odważy się zaprzeczyć. „My z Jedwabnego”, część wielkiej dyskusji o zachowaniu pamięci, została wyróżniona prestiżową nagrodą European Book Prize.

Michał Witkowski, “Lubiewo”

Najgłośniejsza polska powieść po 1989 roku. Szalony, anarchiczny, samozwańczy queerowy Dekameron. „The Observer” – Pierwsza polska powieść queer, crossoverowy bestseller. „The Independent” – Język Witkowskiego lśni jak ciemna podmiejska ulica obmyta deszczem i oświetlona latarniami. „Frankfurter Allgemeine Zeitung” –  Pulsujący życiem, genialny językowo, wywrotowy portret środowiska homoseksualistów schyłku PRL. „Polityka” – Przezabawna, pikantna, błyskotliwa, cierpka opowieść. „The Guardian” – Nominacja do Nagrody Literackiej Nike w 2006 roku, Nagroda Literacka Gdynia w kategorii „Proza” za rok 2006, miejsce na shortliście Independent Foreign Fiction Prize 2011. Książka ukazała się w ponad 30 krajach, m.in. we Francji, w Niemczech, Izraelu, Rosji, Hiszpanii, Szwecji, Holandii, Wielkiej Brytanii.

Mariusz Szczygieł, “Gottland”

Książka może pisarza dręczyć. Może też – i w tym przypadku to jest lepsze słowo – uwierać. Drobnym szczegółem. Jakby był jakimś ziarenkiem piasku, które dostało się do buta i uniemożliwia chodzenie. Przyznaję: latami uwierało mnie kilka słów. Nie były odpowiednie, a ja przecież mam pod ręką lepsze. Parandowski stwierdził, że książka nazajutrz po wydaniu odmawia autorowi posłuszeństwa. Dlatego zapewniam dawnych i nowych czytelników Gottlandu, że tym razem stworzyłem książkę wreszcie mi posłuszną. Do następnego wydania oczywiście.

Mariusz Szczygieł

Wiesław Myśliwski, “Traktat o łuskaniu fasoli”

Wielka powieść Wiesława Myśliwskiego.

Narrator w monologu skierowanym do tajemniczego przybysza dokonuje bilansu całego życia. W jakim stopniu sam wpłynął na swój los, a jak bardzo ukształtowały go traumatyczne doznania z dzieciństwa i zakręty polskiej historii? Powieść Myśliwskiego to swoista medytacja nad rolą przeznaczenia i przypadku w ludzkim życiu. Piękna, mądra książka, do której chce się powracać. Nagroda Literacka NIKE 2007. Nagroda Literacka Gdynia 2007. Książka roku 2006 „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”.

Jacek Dehnel, “Lala”

Rozpięta pomiędzy tradycją rodzinnej sagi, biografii, powieści o dojrzewaniu i wywiadu-rzeki historia kobiety, która wbrew temu, co nieustannie powtarzała, zawsze miała więcej rozumu niż szczęścia. Dzięki temu udało jej się dokonać rzadkiej sztuki – przeżyła bezpiecznie i względnie pogodnie najokrutniejsze chyba stulecie w historii Europy.

Olga Tokarczuk, “Bieguni”

Jedna z najgłośniejszych i najszerzej komentowanych powieści ostatnich lat. Pierwsza polska książka uhonorowana Międzynarodową Nagrodą Bookera, otrzymała również Literacką Nagrodę Nike 2008 i nominację do National Book Award 2018. Co mamy wspólnego z biegunami – prawosławnym odłamem starowierców, ludźmi, którzy zło oswajają ruchem? Ile jest w nas z biegunów? Od dawnych sułtańskich pałaców przez siedemnastowieczne gabinety osobliwości po współczesne hale odlotów – Olga Tokarczuk zabiera czytelników w niezwykłą podróż przez różne miejsca i czasy. Zaprasza do wspólnego oswajania migotliwej, fragmentarycznej rzeczywistości, do porzucania utartych szlaków. Ta powieść nie ma granic – dzieje się na całym świecie.

Jacek Dukaj, “Lód”

Czy Historia jest siłą mierzalną, namacalną? Czy można sterować prawami logiki? Kto stoi między rewolucją a anarchią, carstwem samodzierżawnym, Królestwem Bożym na Ziemi i wolną Rzecząpospolitą? Piłsudski i Rasputin, Tesla, Tarski, Kotarbiński i Benedykt Gierosławski, człowiek, którego nie ma. W tej rzeczywistości, gdzie pierwsza wojna światowa nigdy nie wybuchła, Królestwo Polskie wciąż znajduje się pod władzą Imperatora, Warszawę skuwa wieczny lód, a nieziemskie anioły Mrozu, lute, spacerują ulicami miast, zamrażając prawdę i fałsz. Benedykt Gierosławski, zdolny matematyk, ale i niepoprawny hazardzista, na zlecenie carskiego Ministerjum Zimy wyrusza na Syberię w poszukiwaniu ojca — Ojca Mroza, zamrożonego w prawdzie powiernika lutych, sternika Historii. Nieoczekiwane zwroty akcji, intrygi polityczne, miłosne, kryminalne, naukowe i metafizyczne składają się na tę powieść wypełnioną fascynującymi postaciami, z fabułą rozpiętą między brudnymi oficynami carskiej Warszawy, luksusami Ekspresu Transsyberyjskiego na tle lodowej Azji i irkuckimi salonami bogatego mieszczaństwa polskiego. Tom pierwszy powieści uhonorowanej nagrodami Fundacji im. Kościelskich, im. Janusza A. Zajdla, im. Jerzego Żuławskiego, Europejską Nagrodą Literacką oraz ogłoszonej książką XX-lecia “Polityki”.

Bożena Keff, “Utwór o Matce i Ojczyźnie”

Utwór o Matce i Ojczyźnie Bożeny Keff dotyczy ideału i konkretu, ideałów matki i córki oraz ich praktycznych realizacji, ideału ofiarnictwa oraz przetrwania, ukrytej bezwzględności tych, którzy byli ofiarami i przetrwali, a wreszcie konceptu przekraczającego zwykłą państwowość, czyli ideału ojczyzny, na którą, jak uczą tego dziewiętnastowieczne nacjonalizmy, składa się ziemia i krew. Zamiarem Keff było stworzenie utworu, który podobnie jak Maus przełamywałby granice formalne, a do tego stawiałby w narracyjnym centrum nie przedstawiciela bądź przedstawicielkę pokolenia, które przeżyło Holokaust, lecz ich już dorosłe dziecko?

Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, “Piosenka o zależnościach i uzależnieniach”

„W swoim nowym tomie Dycki nie odchodzi od stworzonej przez siebie konwencji, bo i cały czas pisze jeden, niekończący się, wiersz. „Nie odchodzi”, ale mimo to, coś jest inaczej. Trzymając się ustalonego w pierwszej linijce tonu („nie odchodzi”), a równocześnie przyjmując, że poezja Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego jest oparta na mantrycznym „odchodzeniu”, autor Piosenki – miarkując możliwość wykonania ruchu – poddaje „w ruch” słowo, które wydarzyć się nie może, lecz przez samo zaznaczenie jego obecności: zaczyna żyć własnym życiem. Gdzieś tam, mimowolnie odchodzi, jak zmarli z tych wierszy, dla których śmierć jest jedynie (?) garścią drobnych, jakie dostaje się w zamian za kupiony bilet. Dycki waha się, czy kupić za nie gazetę, czy ofiarować je żebrzącemu (sobie?). Wzruszająca książka” (Tomasz Pułka).

Artur Domosławski, “Kapuściński non-fiction”

Pierwsza tak obszerna, obejmująca całe życie i dzieło, książka o Ryszardzie Kapuścińskim (1932-2007), pióra wybitnego dziennikarza i reportera „Gazety Wyborczej”. Doskonale udokumentowana, pełna celnych analiz opowieść o „człowieku, żyjącym w poplątanych czasach, w kilku epokach, w różnych światach” na szerokim tle wydarzeń społeczno-politycznych ostatniego półwiecza w Polsce i za granicą. Domosławski odważnie podejmuje wnikliwą próbę charakterystyki Kapuścińskiego – człowieka pełnego sprzeczności, wokół którego narosło wiele kontrowersji.

Andrzej Leder, “Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej”

W Polsce w latach 1939–1956 dokonała się rewolucja społeczna. Okrutna, brutalna, narzucona z zewnątrz, ale jednak rewolucja. Ta rewolucja niesłychanie głęboko przeorała tkankę polskiego społeczeństwa, tworząc warunki do dzisiejszej ekspansji klasy średniej, czyli mieszczaństwa, do najgłębszej być może od wieków zmiany mentalności Polaków: odejścia od mentalności określonej przez wieś i folwark ku tej zdeterminowanej przez miasto i miejski sposób życia. Ta rewolucja pozostaje jednak nieobecna w świadomości społecznej. To książka o wydarzeniach, które nas ukształtowały, a o których wolimy nie pamiętać. Filozof bada naszą zbiorową amnezję, poddając psychoanalizie traumy najnowszej historii: okupację z Zachodu i rewolucję ze Wschodu, zagładę Żydów i likwidację ziemiaństwa, wyparte winy i nieopowiedziane krzywdy. Prześniona rewolucja to rzadkie w polskiej humanistyce połączenie głębokiego namysłu nad kulturą i literaturą z trzeźwą analizą kwestii politycznych i ekonomicznych – mocna lektura, która każe na nowo przemyśleć „polską duszę”. Andrzej Leder wyjaśnia, dlaczego polska klasa średnia po 1989 roku tak polubiła sushi i jaki to ma związek z Zagładą i komunizmem.

Jakub Żulczyk, “Ślepnąc od świateł”

Jakub Żulczyk w poruszający sposób ukazuje współczesną rzeczywistość, zdeformowaną do tego stopnia, że handlarz narkotyków staje się równie niezbędny jak strażak czy lekarz; jest nocnym dostawcą paliwa dla tych, którzy chcą – albo muszą – utrzymać się na powierzchni.

Olga Tokarczuk, “Księgi Jakubowe albo Wielka podróż przez siedem granic…”

Do dzisiaj tylko w Polsce ta monumentalna powieść o XVIII-wiecznej Rzeczpospolitej i charyzmatycznym, samozwańczym Mesjaszu Jakubie Franku znalazła ponad 500 tys. czytelników. Na świecie zaś za sprawą tłumaczeń na 15 języków nakład przekroczył milion egzemplarzy. Nie ma wątpliwości, że to jedno z najważniejszych polskich dzieł literackich początku XXI wieku, które nie tylko wzmocniło pozycję autorki wśród najwybitniejszych twórców współczesnej światowej literatury, ale przeważyło o przyznaniu Oldze Tokarczuk Literackiej Nagrody Nobla w 2019 roku.

Cezary Łazarewicz, “Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka”

Cezary Łazarewicz szczegółowo opisuje historię Grzegorza Przemyka – od zatrzymania na placu Zamkowym po wydarzenia, które nastąpiły później. Pokazuje cynizm władz komunistycznych, zacierających ślady zbrodni, a także bezsilność władz III RP, którym nie udało się znaleźć i ukarać winnych. W opowieść o Przemyku autor wplata historie jego rodziców – poetki Barbary Sadowskiej i ojca Leopolda, przyjaciół, świadków jego pobicia czy sanitariuszy, niesłusznie oskarżanych o zabójstwo. Jednocześnie odkrywa kulisy działań władz i wpływ, jaki na tuszowanie sprawy wywarli między innymi Wojciech Jaruzelski, Czesław Kiszczak czy Jerzy Urban. To jedna z najgłośniejszych zbrodni lat osiemdziesiątych w PRL. W pogrzebie Przemyka wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy ludzi, którzy z podniesionymi w znaku wiktorii dłońmi, w całkowitym milczeniu odprowadzali trumnę na Powązki. To również zbrodnia, która nie doczekała się sprawiedliwego wyroku.

Szczepan Twardoch, “Król”

Targani namiętnościami bohaterowie, żywe konflikty i emocje, wciągająca akcja i jej nieprzewidywalne zwroty. Do tego pierwszy w polskiej powojennej literaturze tak ciekawy i wolny od mitologizowania portret żydowskiego bohatera oraz pasjonujące realia Warszawy lat 30. XX wieku. Literacki knock-out.

Magdalena Grzebałkowska, “Beksińscy. Portret podwójny”

Jedna z najgłośniejszych biografii ostatnich lat!

To nie jest książka o znanym malarzu, który tworzył dziwne i straszne obrazy. To nie jest książka o jego mrocznym synu, który fascynował się śmiercią i tak wiele razy próbował popełnić samobójstwo, aż mu się udało. To książka o miłości – o jej poszukiwaniu i nieumiejętności wyrażenia. I o samotności – tak wielkiej, że staje się murem, przez który nikt nie może się przebić. O tym, że życie czasami przypomina śmierć, a śmierć – życie.

Marcin Wicha, “Rzeczy, których nie wyrzuciłem”

Co zostaje po śmierci bliskiej osoby? Przedmioty, wspomnienia, urywki zdań?  Narrator porządkuje książki i rzeczy pozostawione przez zmarłą matkę. Jednocześnie rekonstruuje jej obraz – mocnej kobiety, która w peerelowskiej, a potem kapitalistycznej rzeczywistości umiała żyć wedle własnych zasad.  Wyczulona na słowa, nie pozwalała sobą manipulować, w codziennej walce o szacunek – nie poddawała się. Była trudna. Była odważna. „W tej książce nie ma sentymentalizmu – matka go nie znosiła – są za to czułość, uśmiech i próba zrozumienia losu najbliższej osoby. Jest też opowieść o tym, jak zaczyna odchodzić pierwsze powojenne pokolenie, któremu obiecywano piękne życie.”

Marcin Wicha

Zyta Rudzka, “Krótka wymiana ognia”

„Krótka wymiana ognia” to przepełniona ironią oraz błyskotliwym humorem opowieść o kobiecie, której ciało, bez jej zgody, postanowiło się zestarzeć. Dawni wielbiciele, byli mężowie, postać matki powracają w groteskowych wizjach bohaterki, która rozpatrując swoje klęski, pozostaje wierna dewizie – „Kiedy jest smutno, to niech będzie chociaż wesoło”.

Radek Rak, “Baśń o wężowym sercu albo Wtóre słowo o Jakóbie Szeli”

Główną postacią powieści jest dobrze znany Jakób Szela, którego dzieciństwo owiane jest tajemnicą. Autor „Baśni” postanowił wykorzystać ten fakt – wypełnił luki w biografii Szeli i zaproponował literacką historię młodości tego przywódcy chłopskiego i bohatera uciśnionego ludu. Zanim Szela stał się chłopskim królem, według Raka był on prostym chłopakiem, którego wychowywał dziadek. Kóba pracował na rzecz panów, ale jego życie było pełne fantazji i marzeń. Czy to prawda? Czy rzeczywiście dzieciństwo i młodość Jakóba Szeli mogły tak wyglądać? Sam autor pozostawia czytelnikom swobodę w interpretacji swojego dzieła, snując wyobrażenia i refleksje na temat dorastania Szeli w niecodziennej formie. Być może pierwszy raz będziesz miał do czynienia z gawędą, w której realizm płynnie przeplata się z baśnią. To jeden z wyróżników „Baśni” Radka Raka. Poznaj Szelę z zupełnie innej, mniej historycznej strony. Dowiedz się, jak oddał serce pięknej Malwie, która jednak odrzuciła jego zaloty oraz jak zakochała się w nim Żydówka Chana. Sięgnij po książkę i przeczytaj, jak to Kóba wiózł na swoich barkach konia, zaznał krzywdy bity pańskim batem albo stał się wyniosłym dębem, który wydał na świat liczne potomstwo.

Adam Leszczyński, “Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu”

Opowieść o tym, co zostało w polskiej pamięci zakłamane, albo z niej wyparte. To historia 90 proc. Polaków — ubogich i niewykształconych, tych, którzy mieli ciężko pracować i słuchać narodowych elit — od początku Polski aż do czasów współczesnych. Głównym przedmiotem książki jest władza — władza tych, którzy w społeczeństwie są na górze nad tymi, którzy są na dole — oraz instytucje społeczne, które służyły elitom do przejmowania tego, co wyprodukował lud. To nie tylko więc historia poddaństwa i pańszczyzny, ale także relacji w fabryce i w biurze w XIX w. To historia ludowa, a nie narodowa: autora mniej interesują wojny i powstania, a bardziej to, jak ich sukcesy i klęski zmieniały relacje pomiędzy mieszkańcami naszego kraju, Polakami, Żydami, Ukraińcami i innymi mniejszościami.

Joanna Kuciel-Frydryszak, “Chłopki. Opowieść o naszych babkach”

Autorka Służących do wszystkiego wraca do tematu wiejskich kobiet, ale tym razem to opowieść zza drugiej strony drzwi chłopskiej chałupy. Podczas, gdy Maryśki i Kaśki wyruszają do miast, by usługiwać w pańskich domach, na wsiach zostają ich siostry i matki: harujące od świtu do nocy gospodynie, folwarczne wyrobnice, mamki, dziewki pracujące w bogatszych gospodarstwach. Marzące o własnym łóżku, butach, szkole i o zostaniu panią. Modlące się o posag, byle „nie wyjść za dziada” i nie zostać wydane za morgi. Dzielące na czworo zapałki, by wyżywić rodzinę. Często analfabetki, bo „babom szkoły nie potrzeba”.

Aleksandra i Daniel Mizielińscy, “Mapy”

Książka Aleksandry i Daniela Mizielińskich pt: „Mapy” zabierze cię w niezwykłą podróż dookoła świata.

Masz szanse zobaczyć w niej gejzery w Islandii, karawany na egipskiej pustyni i miasta Majów w Meksyku. W deszczowej Anglii zagrać w krykieta, w Indiach poćwiczyć jogę, a w Chinach skosztować stuletnich jaj. Australia zadziwi was dziobakiem, a Finlandia – nocą polarną. Na Madagaskarze – ogromne bardzo stare baobaby. Jeśli chcesz odkryć najciekawsze zakątki świata, przenieść się w wyjątkowe miejsca i zachwycić się jego różnorodnością i paletą barw, to ta książka jest właśnie dla ciebie. Publikacja zawiera 51 ogromnych map, które poprowadzą cię przez 42 kraje na 6 kontynentach., a dodatkowo niezliczone ilustracje, szczegóły i ciekawostki. Ta książka sprawi, że zapragniecie dowiedzieć się jeszcze więcej o świecie. Udanej podróży!

Powyższe opisy pochodzą od wydawcy.