Od ogółu… czyli FORTHEM
Fostering Outreach within European Regions, Transnational Higher Education and Mobility
Siedem uniwersytetów – mających za sobą wspólne doświadczenia w projektach akademickich, a także szerokie, globalne i europejskie partnerstwa – połączyło siły i, dzieląc się sieciami, utworzyło FORTHEM – stałe, wielostronne środowisko współpracy o europejskim zasięgu. Podmioty te wspólnie zdobyły prestiżowy grant w procedurze konkursowej programu Erasmus +. Sojusz ustanowiono we wrześniu 2019 r., a w styczniu 2021 roku siedmiu rektorów, w tym prof. Marek Masnyk z UO, podpisało uzgodniony Statut. Powstały sojusz obejmował uniwersytety z Europy Północnej (Ryga i Jyväskylä), Europy Środkowo-wschodniej (Opole), Europy Zachodniej (Moguncja i Dijon) oraz Europy Południowej (Walencja i Palermo). Do tego grona dołączyły niedawno uniwersytet z Norwegii (Agder) i Rumunii (Sibiu). Są tu więc przedstawiciele różnych krajów, języków jak i systemów edukacyjnych, tworzący wielokulturowy uniwersytet.
Złożone z multidyscyplinarnych publicznych uniwersytetów badawczych, konsorcjum FORTHEM odchodzi od przedmiotowych dwustronnych umów o mobilności Erasmusa i trójstronnych projektów edukacyjnych. Stawia na ogólnouczelniane umowy o mobilności i wielostronnej współpracy w obrębie edukacji i działań informacyjnych. Ów Uniwersytet Europejski to nowa sieć instytucji dynamicznych oraz elastycznych, co umożliwia testowanie innowacyjnych form współpracy.
Nakreślony plan uwzględnia powstanie ogólnoeuropejskiego żywego laboratorium i integracyjnego europejskiego uniwersytetu. Służą temu: wsparcie działań informacyjnych w regionach europejskich, transnarodowe szkolnictwo wyższe i mobilność – w oparciu o wartości wyznawane przez członków FORTHEM – edukacja dla ludzi o otwartych umysłach i demokratycznych postawach. Realizacja wizji edukacyjnej to ciągły proces, który już wykracza poza okres finansowania w 2022 roku, stawiając przed sobą kamienie milowe na kolejne trzy lata, m.in.:
- transnarodowa strategia szkolnictwa wyższego
- osiągnięcie 50% innowacyjnej mobilności studentów
- cztery kolejne wspólne programy studiów
- FORTHEM Digital Academy z kursami online, uczeniem się w tandemie i korepetycjami
- FORTHEM Labs w 7 obszarach badawczych
- wspólne doradztwo zawodowe
Rezultaty prac sojuszu są coraz szerzej rozpowszechniane, zwłaszcza dzięki licznym grupom absolwentów, jacy skorzystali z działań FORTHEM, w tym: nauczycielom, naukowcom, menadżerom biznesu oraz specjalistom ds. komunikacji i mediów.
… do szczegółu – czyli FIT FORTHEM
Fostering Institutional Transformation of R&I Policies in European Universities
Dzięki finansowaniu z programu badań i innowacji Horyzont 2020 Unii Europejskiej, w styczniu 2021 roku oficjalnie zainaugurowano projekt FIT FORTHEM. Jest on wielodyscyplinowym, strukturalnym projektem sojuszu FORTHEM, skierowanym na profesjonalizację kadry i integrację uniwersytetów partnerskich. Wśród gości wydarzenia znaleźli się Charles de Chefdebien przedstawiciel grantodawcy – Komisji Europejskiej i Stijn Delaure z Dyrektoriatu Generalnego Badań i Rozwoju. Zadanie otwarcia wzięli na siebie koordynatorzy projektów FORTHEM – Prof. Dr. Stephan Jolie oraz FIT FORTHEM – Prof. Dr. Stefan Müller-Stach. Uczestnicy zajęli się wizją zarządzania i realizacji projektu, który oparto na siedmiu pakietach (work packages – WP):
WP 1. zarządzanie projektem, danymi i dokumentacją (lider JGU)
WP 2. uwrażliwienie międzykulturowe i profesjonalizacja w zarządzaniu nauką i innowacjami (lider JGU)
WP 3. uwspólnienie agendy badawczo-rozwojowej dla sojuszu (lider UVEG)
WP 4. połączenie i udostępnianie zasobów (lider UNIPA)
WP 5. “żywe” pracownie na rzecz nauki dla społeczeństwa (lider JYU)
WP 6. wspólne wirtualne biuro polityki naukowej i obsługi grantowej (lider UB)
WP 7. upowszechnianie wyników badań i komunikacja (lider UO)
Poszczególne pakiety pokrywają się ze strukturą projektu.
FIT FORTHEM (Fostering Institutional Transformation of R&I Policies in European Universities)
Projekt FIT FORTHEM umożliwia konsorcjum FORTHEM wypracowanie wspólnych polityk badawczych i rozwojowych, przede wszystkim wobec strategicznych kierunków badań i otwartej nauki (ang. open science). Kontynuowane są przedsięwzięcia badawcze interdyscyplinarnych pracowni zawiązanych w ramach FORTHEM, wzmacniana jest integracja centrów badawczych. Partnerskie uczelnie dzielą się najlepszymi praktykami w sektorze badań i innowacji oraz ulepszają dostępność swojej infrastruktury i zasobów dla partnerów. Pozwala to pokonywać bariery wynikające z lokalnych ograniczeń, ułatwia rozwój zawodowy pracowników nauki i pomaga zarządzającym nauką na wydziałach podejmować decyzje o strategii rozwoju.
Współpraca w ramach FIT FORTHEM dotyczy również tworzenia wirtualnych biur wsparcia eksperckiego w projektowaniu międzynarodowych badań oraz w przygotowywaniu wspólnych wniosków grantowych w programach europejskich. Dostrzega się możliwość, by badania pilotażowe jak i projekty odpowiadały na potrzeby środowiska społecznego i gospodarczego oraz uwzględniały współpracę z przedsiębiorstwami przy innowacyjnych rozwiązaniach. Wdrażane są szkolenia w zakresie zarządzania projektami badawczymi, planowania strategicznego czy komunikacji naukowej.
Rola Uniwersytetu Opolskiego i udział Biblioteki UO w projekcie FIT FORTHEM
Koordynacją projektu na Uniwersytecie Opolskim zajmują się: prof. UO dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska z Instytutu Językoznawstwa oraz dr Barbara Curyło z Instytutu Nauk o Polityce i Administracji. Delegatami UO do General Assembly FIT FORTHEM są: prof. dr hab. Jacek Lipok – Prorektor ds. Nauki, mgr Jarosław Kubiak – Dyrektor Biura Nauki i Obsługi Projektów oraz Żaneta Niemczyk – Przedstawicielka Samorządu Studenckiego. Należy wspomnieć, iż na konwencji podsumowującej pierwszy rok działalności, reprezentanci uniwersytetów partnerskich wybrali prof. Jacka Lipoka na stanowisko wiceprzewodniczącego General Assembly FIT FORTHEM – organu monitorującego działania w projekcie.
Uniwersytet Opolski koordynuje politykę informacyjną projektu, ale też współpracuje z partnerami we wszystkich obszarach. Skuteczność przełożyła się na pozytywne przyjęcie raportów z pierwszego roku działalności przez przedstawicielkę European Research Executive Agency – Rinske van den Berg. Równocześnie nasz uniwersytet został gospodarzem międzynarodowej konferencji FIT FORTHEM zorganizowanej w połowie 2022 r. Jej celem – na półmetku funkcjonowania – była promocja wspólnych działań i omówienie planów współpracy na kolejne lata.
Warto w tym miejscu przedstawić strukturę projektu w obrębie Uniwersytetu Opolskiego. Nietrudno dostrzec, iż w projekt zaangażowana jest Biblioteka UO, która w osobie Pani wicedyrektor koordynuje pakiet WP4.
WP1 Biuro Nauki i Obsługi Projektów
WP2 prof. UO dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska
WP3 prof. UO dr hab. inż. Dominika Malchar-Michalska
WP4 mgr Dorota Wierzbicka-Próchniak, Biblioteka Główna
WP5 dr Magdalena Szyszka, dr inż. Iwona Pisz, Uniwersyteckie Centrum Transferu Wiedzy i Technologii
WP6 dr Barbara Curyło
WP7 prof. UO dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska, WP7 Leader
Do zadań koordynatora WP4 na poziomie UO należą przede wszystkim:
• uczestnictwo w pracach międzynarodowego zespołu WP4,
• analiza wymagań repozytoriów instytucjonalnych i planu interoperacyjności ze strony UO,
• analiza czynników ze strony UO umożliwiających wirtualny dostęp do struktur badawczych,
• przygotowania materiałów ze strony UO do wspólnego strategicznego planu działania FIT FORTHEM dotyczącego zasad dzielenia się zasobami badawczymi,
• pogłębianie współpracy między partnerami sojuszu w obszarze digitalizacji.
FIT FORTHEM na półmetku
Finansowany z funduszu Horyzont 2020 trzyletni projekt FIT FORTHEM, na półmetku działalności mógł pochwalić się wieloma sukcesami. Pomyślnie przebiega realizacja wspólnych prac w kierunku transformacji organizacyjnej, mającej na celu tworzenie zintegrowanego Uniwersytetu Europejskiego. W początkowym okresie głównie zbierano dane i informacje z każdej instytucji i opracowywano wspólne plany. Porównywano także dobre praktyki i wiodące orientacje badawcze. Projekt wspiera uczelnie w zakresie umiędzynarodowienia badań, komunikacji naukowej, otwartej nauki, kapitału ludzkiego, dostępu do zasobów infrastrukturalnych partnerów oraz współpracy między badaczami, z otoczeniem uczelni, jak też na rzecz regionów.
Poszerzyła się lista członków. Nasza uczelnia wchodzi w skład konsorcjum FORTHEM liczącego 218 tys. studentów. Jak wspomniano, pierwotnie w skład sojuszu wchodziło siedem uniwersytetów: liderem jest Johannes Gutenberg Universität Mainz (Niemcy), a partnerami: Uniwersytet Opolski, Université de Bourgogne (Francja), Jyväskylän yliopisto (Finlandia), Università degli Studi di Palermo (Włochy), Latvijas Universitāte (Łotwa), Universitat de València (Hiszpania). Do konsorcjum dołączyły dwa kolejne – Uniwersytet Agder (Norwegia) i Uniwersytet „Lucian Blaga” w Sibiu (Rumunia).
Na wspomnianej konferencji, podsumowującej połowę działalności projektu FIT FORTHEM, spotkali się przedstawiciele uczelni członkowskich, odpowiedzialni za obszar badawczy w uniwersytetach konsorcjum, zespoły projektowe i osoby uczestniczące w licznych działaniach Sojuszu FORTHEM i FIT FORTHEM. W sali widowiskowej Studenckiego Centrum Kultury zgromadzonych gości powitał prof. Stefan Müller-Stach, wiceprezydent Uniwersytetu Johana Gutenberga w Moguncji, reprezentujący koordynatora projektu. Do powitania i podziękowań dołączył też prof. dr hab. Jacek Lipok, prorektor ds. nauki, który życzył uczestnikom dobrych rozmów i efektywnej pracy, by sprostać stojącym przed nami wyzwaniom przyszłości. Z kolei rektor prof. dr hab. Marek Masnyk podkreślił w swym wystąpieniu dumę i radość z udziału Uniwersytetu Opolskiego w programach FORTHEM i FIT FORTHEM. Wyraził także nadzieję, iż okres, który jest przed nami, będzie równie owocny jak ten miniony. Zaś następnego dnia konferencji podpisał w imieniu UO deklarację poparcia Europejskiej Karty Naukowca i Europejskiego Kodeksu Rekrutacji Naukowców.
Tekst: Marcin Podolan z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych