Zapraszamy Czytelników do obejrzenia szczególnej wystawy, która jest pokłosiem Tygodnia Zakazanych Książek. Tegoroczne obchody – pod hasłem „Książki nas łączą. Cenzura nas dzieli” – trwały od 18 do 24 września i prezentowały 10 książek, budzących oburzenie „stróżów moralności i prawomyślności”. Okazuje się bowiem, iż na indeks ksiąg zakazanych nawet współcześnie trafiają różne pozycje w wybranych krajach, regionach czy szkołach. Biblioteka UO włącza się tym samym w inicjatywę pod hasłem „świętowanie wolności czytania”, dostrzegając współczesne i historyczne próby cenzurowania książek.
„Książki, które świat nazywa niemoralnymi, to są właśnie te, które światu wykazują jego własną hańbę”
Oscar Wilde
Wystawa znajduje się w holu Biblioteki Głównej przy ul. Strzelców Bytomskich 2 na pierwszym piętrze. Oto 10 książek zbyt niebezpiecznych by je czytać:
- Seria komiksów „Maus” Arta Spiegelmana
Seria komiksów opowiada o okrucieństwach nazizmu i Holokauście. Rada pedagogiczna jednej ze szkół w Tennessee a także kuratorium oświaty hrabstwa McMinn zakazały omawiania „Maus” na lekcjach. Powodem było „zbędne używanie przekleństw i nagość oraz przedstawianie przemocy i samobójstwa”.
- „Dziennik” Anne Frank
Wstrząsająca relacja z okresu drugiej wojny światowej pióra kilkunastoletniej dziewczyny również wzbudzała kontrowersje. Część amerykańskich szkół proste opisy anatomii uznało za „pornograficzne”, z kolei komitet odpowiadający za dobór podręczników w Alabamie zasugerował dodanie dziennika do listy zakazanych książek, ponieważ jest „prawdziwie przygnębiający”.
- „Ulisses” Jamesa Joyce’a
W Wielkiej Brytanii „Ulisses” był zakazany od 1922 roku przez 14 lat. Autor rzekomo miał problem z „brytyjskimi przepisami dotyczącymi nieprzyzwoitości”. Urzędnik przeczytał tylko fragment książki i uznał za niedopuszczalne opisy masturbacji, seksu, wizyt w toalecie i wulgaryzmy.
- „Zabić drozda” Harper Lee
Osadzona w latach 60. powieść należy do najczęściej zakazywanych dzieł literackich w Stanach. Zwolennicy zakazu twierdzą, że problematyka rasizmu i seksualności nie jest odpowiednia dla młodych czytelników, a obecne w książce rasistowskie uwagi mogą „promować nienawiść rasową, podział rasowy, segregację rasową i białą supremację”.
- „Zew krwi” Jacka Londona
Wydana na przełomie XIX i XX w. książka budziła kontrowersje m.in. we Włoszech i Jugosławii motywami „indywidualizmu i darwinizmu społecznego”, przemyconymi w powieści o losach psa zaprzęgowego, który musi walczyć, by przeżyć. Inne dzieła Londona tropili naziści, którzy w 1933 roku przetrząsnęli ponad 30 niemieckich bibliotek szukając książek „antyniemieckich”.
- „Alicja w Krainie Czarów” Lewisa Carrolla
Ta klasyczna, omawiana na zajęciach filozofii wielu uniwersytetów powieść została zakazana w 1931 roku przez gubernatora chińskiej prowincji Hunan. Uznał on, iż przedstawienie zwierząt i ludzi „jako równych sobie” może prowadzić do „katastrofy”.
Współcześnie – jak donosił w zeszłym roku „Global Times” – pekińskie władze oświatowe zakazują używania zagranicznych podręczników w szkołach podstawowych i gimnazjach.
- „Rok 1984” George’a Orwella
Dystopijna powieść z końca lat 40. przedstawiająca życie w systemie totalitarnym znalazła się w centrum uwagi w Rosji po inwazji na Ukrainę. Portal „The Moscow Times” informował, że w marcu sprzedaż online wzrosła o 75% a pewna para została oskarżona o „zdyskredytowanie rosyjskiej armii”, gdyż rozdawała egzemplarze wydrukowane na domowej drukarce. W maju tego roku niezależny białoruski portal Nasza Niwa informował, że na Białorusi władze wydały rozporządzenie: „Usunąć ze sprzedaży wszystkie warianty książki G. Orwella 'Rok 1984′. O wykonaniu zameldować do 19 maja”.
- „Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna
Bestsellerowy „Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna został zakazany w Libanie w 2004 roku. Książkę krytykował m.in. Abdou Abu Kasm, prezes libańskiego Katolickiego Centrum Informacji, który uznał ją za „obraźliwą” (zwłaszcza fragmenty mówiące, że Jezus z Marią Magdaleną mieli dzieci). Ahmed Fadlalla Assi, kierujący Związkiem Wydawców Libanu, porównał Browna do innego autora budzącego kontrowersje na Bliskim Wschodzie – Salmana Rushdiego.
- „Szatańskie wersety” Salmana Rushdiego
„Szatańskie wersety” zostały zakazane w Iranie w 1988 roku, ponieważ wielu muzułmanów uważa powieść Rushdiego za bluźnierczą. Pisarzowi wielokrotnie grożono śmiercią. W sierpniu 2022 roku został dźgnięty w szyję podczas spotkania z czytelnikami. Rushdiego oficjalne obłożono fatwą (w islamie rodzaj klątwy), która nakazuje każdemu muzułmaninowi zabicie takiej osoby.
- „Opowieść podręcznej” Margaret Atwood
Bestsellerowa powieść, przez wielu czytelników uważana za dystopię, która może się spełnić. Iranki widzą w niej niemal opis własnej rzeczywistości. W książce rządząca grupa religijnych fanatyków, zwolenników radykalnego patriarchatu, zniewala płodne kobiety, sprowadzając ich rolę do rodzenia dzieci i służenia mężczyznom. To jedna z najczęściej zakazywanych książek w USA.
Jak pokazują dane z PEN America, stany na południu i środkowym zachodzie kraju stosują wzmożoną cenzurę. Przykładowo w Teksasie od lipca 2021 do kwietnia 2022 zakazami w szkołach i bibliotekach było objętych 713 tytułów.
Wystawę przygotował Dział Informacji Naukowej i Bazy Wiedzy.
Zdjęcia wykonał i opracował graficznie: Piotr Kasprzyk z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych.
Tekst: Marcin Podolan z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych, w oparciu o materiał autorstwa: wac//az na stronie: https://tvn24.pl/ciekawostki/literatura-ksiazki-zbyt-niebezpieczne-by-je-czytac-jakie-ksiazki-i-dlaczego-trafialy-na-indeks-6125525