Biblioteka Uniwersytetu Opolskiego zaprasza do obejrzenia wystawy poświęconej wyjątkowym kobietom w dziejach świata. Pośród książkowych pozycji czytelnicy znajdą biografie kobiet świata przestępczego USA lat 20. i historie współczesnych funkcjonariuszek polskiej policji, przyjrzą się niekoniecznie świętym kobietom z Pisma Świętego, poznają losy kobiet w średniowieczu i kobiet poruszających serca Polaków XIX wieku. Znajdzie się też coś dla miłośników mody i jej wybitnych kreatorek. Jest też historia kobiet z rodziny Kossaków, jak również trzech sióstr, które miały wpływ na dzieje Chin. Jest obalająca stereotypy książka o kobietach z Bliskiego Wschodu. Mamy opowieść o kobietach władzy PRL oraz sylwetki wyjątkowych pań z pierwszej dekady po upadku tego systemu.
Taka różnorodność pozwala każdemu znaleźć interesującą lekturę. Ekspozycja znajduje się w holu Biblioteki Głównej (ul. Strzelców Bytomskich 2). Każdą z książek można będzie wypożyczyć po zakończeniu wystawy. Poniżej przybliżamy wybrane pozycje.
Diane Ducret
Kobiety mafii
Znak Horyzont – Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2018.
Dzięki literaturze, a chyba jeszcze bardziej filmom, mamy pewne wyobrażenie o Stanach Zjednoczonych lat dwudziestych XX wieku. Kryzys gospodarczy, prohibicja i rozpanoszona mafia to bodaj pierwsze skojarzenia. W obrazie mafii, czy w ogóle świata przestępczego, pierwszy plan zajmują brutalni, zapiekli mężczyźni – tymczasem nie mało kobiet także zostawiło wyraźny ślad na tym polu. Jedną z nich była tajemnicza Mae – stojąca u boku najsłynniejszego gangstera – Ala Capone. Inną była bezwzględna czarna wdowa Margaret – istna femme fatale uśmiercająca kolejnych partnerów. Zaś pewna kobieta-gangster imieniem Kathryn gotowa była wydać męża w ręce FBI dla ratowania własnej skóry. Rzecz jasna na czarnej liście musi pojawić się osławiona Bonnie, która w duecie z Clyde’em dopuszczała się kradzieży, rozbojów i morderstw.
Diane Ducret kreśli paradoksalnie barwne, choć przecież mroczne postaci kobiet, które nie cofały się przed zbrodnią, walcząc o pieniądze i wpływy. Pokazuje epokę kryzysu, ale i blichtru, skandali i strzelanin… pokazuje świat mafii widziany z perspektywy 10 kobiet, tyleż atrakcyjnych i silnych, co przebiegłych i niebezpiecznych.
Andrzej Zieliński
Wielkie miłości, romanse, zazdrości: niezwykli mężczyźni, piękne kobiety i największe skandale w historii Polski
Prószyński i S-Ka, 2020.
Już sam tytuł zdradza zawartość – nie jest tylko w stanie pomieścić nazwisk bohaterów i bohaterek, o których mowa. A są tu opisane nieszczęśliwe podboje miłosne Tadeusza Kościuszki, sposoby żony Jana Matejki na to, by spełniał jej wyszukane zachcianki, czy problemy małżeńskie Henryka Sienkiewicza. Można przeczytać o uwięzieniu Barbary Ubryk w klasztorze, o skandalu wywołanym w Paryżu przez Marię Skłodowską-Curie i poniekąd niezrozumiałej miłości Stanisława Wyspiańskiego do „strasznej baby” (jak mówili jego przyjaciele). Autor lekkim językiem opowiada historie pełne szalonych uczuć, skandali, miłości i zdrad, których nie brakowało w XIX wieku.
Bertrand Meyer-Stabley
Kobiety które wstrząsnęły światem mody
Dom Wydawniczy Rebis, 2017.
Samo pojęcie mody jest szerokie i dotyczy wielu dziedzin; jest moda na pewną sztukę, na sport, zdrowe odżywianie, kierunki turystyczne, fryzury, stylistykę pojazdów, czy wystrój wnętrz. W tej książce autor spogląda na modę w branży odzieżowej. Dwanaście rozdziałów i dwanaście wyjątkowych kobiecych biografii. Świat mody jest jednym z najbardziej dynamicznych. W dodatku nie zamyka się we własnym obszarze zainteresowań, ale wpływa na wszystkich, kreując osobisty wizerunek największych postaci tego świata, jak i każdego przeciętnego człowieka, który śledzi trendy i stara się nadążać za duchem mody. Nieprzeciętny wpływ od stuleci wywierają tu kobiety, których odwaga, ambicja i kreatywność przekuwają się na zawartość każdej szafy i garderoby.
Projektantki, jak zuchwała Róża Bartin (ubierała królową Marię Antoninę), twórcza Jeanne Paquin (projekty na zamówienie, promowane w całym świecie), romantyczna Jeanne Lanvin (tworzyła m.in. ubrania dziecięce), feministyczna Madeliene Vionnet (podkreślająca kobiece ciało), czy legendarna Coco Chanel i jej rywalka Elsa Schiaparelli (pomysłowo łącząca sztukę z modą) – to szykowne przykłady uzdolnionych kobiet sukcesu. A przecież mamy jeszcze Ninę Ricci (jej stroje też nosiły głowy państw), skrytą Madame Gres, radosną Carven, łamiącą zasady Sonię Rykiel (wypuściła na wybieg modelki z nagim biustem), czy tak osławione kreatorki, jak Vivienne Westwood oraz Miuccia Prada. Moda była ich życiem, a dzięki temu życie wielu innych przesiąkało modą.
Książka pokazuje ewolucję, odkrywa, kto stał za takim przełomem, jak porzucenie ciężkich sukien i sztywnych gorsetów, na rzecz kostiumów, spodni i swobodnych strojów. Odsłania życie dwunastu kreatorek, ich środowisko domowe i szkolne, rozwój osobowości, przejścia miłosne, pierwsze kontakty z modą, inspiracje, wzloty i upadki. Autor obficie sięga po cytaty, opisuje cechy charakterystyczne tworzonych kreacji i typowe cięcia, wymienia ulubione tkaniny, zdobienia, czy fasony. Książka skrojona na miarę każdego pasjonata tej tematyki
Marek M. Dziekan, Izabela Kończak
Kobiety Bliskiego Wschodu
„Ibidem”, 2005.
Mimo, iż mamy świadomość istnienia wielu krzywdzących stereotypów, często i tak im ulegamy. Próbują z tym walczyć autorzy tej książki, przynajmniej w obszarze wyobrażeń na temat Bliskiego Wschodu i miejsca kobiet w tym świecie. Opisując konkretne kobiety, jak też określone problemy świata kobiet bliskowschodnich, dowodzą, iż istnieją dlań możliwości samorealizacji, rozwoju, a nawet kariery. Bohaterkami są poetki, pisarki i działaczki społeczne. W przypadku kobiet pióra – oprócz przedstawienia ich samych – zaprezentowano także fragmenty ich dzieł. Widać dzięki temu, że tematyka niekoniecznie oscyluje wokół tzw. „literatury kobiecej”.
Co więcej, nie są to sylwetki kobiet tylko z arabskiego kręgu kulturowego, ani nawet wyłącznie z muzułmańskiego. Na przykładzie takich pisarek jak Ahlam Mustaghanami z Algierii, Forugh Farrochzad z Iranu, czy Fauzijja Raszid z Bahrajnu oraz kobiet z Izraela i Turcji – autorzy ukazują różne aspekty życia kobiet bliskowschodnich. Kobiet, które nie są buntowniczkami, nie zmierzają do zrzucenia hidżabu, czy dokonania jakiegoś przewrotu, lecz żyjąc w takich, a nie innych realiach, wypełniają swe społeczne role i mimo wyboru pewnych form aktywności zawodowej, wcale nie są przez społeczeństwo piętnowane. I to właśnie obala pewien stereotyp o Bliskim Wschodzie.
Katarzyna Jurkowska, Katarzyna Kościelak
Kobiety przełomu
Znak Horyzont – Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2020.
Przełom, o którym mowa w tytule, to okres, gdy Polska znalazła się na progu transformacji ustrojowej i czas pierwszej dekady doświadczania wolności, co wiązało się ze zmianami kulturowymi, obyczajowymi, mentalnymi. Cezura obejmuje lata 1989-2000, a zatem upadek socjalizmu, otwarcie się na nowy, barwny świat zachodu, z jego komercyjnością, reklamami i popularną rozrywką, to zasysanie zakazanych dotąd trendów i uwalnianie własnej ekspresji. W tych latach zagościł u nas McDonald’s oraz kolorowe pisma, jak „Elle” i „Twój styl”, wtedy też hitem były takie seriale, jak „Złotopolscy”, „Klan”, „Na dobre i na złe”, czy „13 posterunek”. Na tle tych przemian autorki przedstawiają historie kobiet, które dzięki odwadze, determinacji, talentowi i ciężkiej pracy osiągnęły sukces na różnych polach aktywności.
Wśród tych, które zostały ikonami swojego czasu, wymienia się Katarzynę Figurę, która zyskała status gwiazdy międzynarodowego formatu, Shazzę, która wiodła prym na scenach disco polo, Ninę Kowalewską-Motlik, która prężnie kierowała wydawnictwem i zaszczepiła walentynki na polski grunt. Wspomniana jest Janina Ochojska, zaangażowana w pomoc humanitarną na terenach byłej Jugosławii, Iwona Guzowska, rozwijającą zawodową karierę bokserską, czy Ilona Łepkowska – okrzyknięta królową polskich seriali. Autorki zabierają czytelnika w podróż do wyjątkowych czasów, w jakich kobiety sięgały po swoją szansę, wykorzystywały siłę i pasję, wykazywały się kreatywnością, a przy tym potrafiły zachować indywidualizm i niepowtarzalność. To czasy, kiedy Aneta Kręglicka otrzymała koronę Miss Świata, Hanna Suchocka została premierem rządu, kiedy sławę zdobywały Dorota Segda, Jolanta Fraszyńska, Katarzyna Groniec… Nie są to jednak wyłącznie kolorowe biogramy osób ze świecznika, gdyż niejednokrotnie sukces okupiony był problemami na płaszczyźnie życia prywatnego. Wtedy nikt nie uczył, jak sobie z tym radzić. A jak poradziły sobie bohaterki tej książki…?
Tomasz Zamorski
Salon piękności: niezwykłe kobiety w Biblii
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2019.
Autor tej książki, dominikanin i duszpasterz, w zwięzły sposób prezentuje dwanaście kobiet, które znalazły się na kartach Pisma Świętego. Jako rekolekcjonista posługuje się ich przykładami w celach dydaktycznych, wręcz moralizatorskich, prowokując czytelników do refleksji. Trzeba przy tym zauważyć, iż z rzetelnością przytacza konkretne fragmenty Biblii, dzięki czemu zainteresowani nie muszą sięgać po źródło.
Kim są wybrane bohaterki? To kobiety na tyle wyjątkowe, że w historiach biblijnych (zdominowanych przez mężczyzn) zasłużyły na uwiecznienie. Obok tak powszechnie znanych postaci, jak Ewa, Maria matka Jezusa, czy Maria Magdalena, pojawia się prorokini Debora, nawołująca do walki i w końcu sama prowadząca wojska Izraelitów, jest Judyta, która zakradła się do wrogiego obozu i pozbawiła głowy dowódcę, jest też przebiegła Tamar, której dochodzenie sprawiedliwości docenili nawet przeciwnicy. Każda historia, odkrywając tajniki Pisma Świętego, jest równocześnie przyczynkiem do pewnej nauki, inspiracją i zachętą, by sięgnąć po Biblię w poszukiwaniu kolejnych tropów.
Frances Gies, Josepf Gies
Życie średniowiecznej kobiety
Znak Horyzont – Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2019.
Można by sądzić, że w temacie średniowiecza napisano już o wszystkim. I pewnie jest w tym sporo racji. Ale zdarzają się autorzy potrafiący o tym samym napisać inaczej, porywająco, przekonująco, zarówno rzetelnie i poważnie, jak i z humorem. Książki tego duetu były inspiracją dla George’a R.R. Martina przy tworzeniu „Pieśni lodu i ognia”.
Ta zaś książka opowiada o losach kobiet okresu średniowiecza w sposób przekrojowy; znalazły tu miejsce mniszki, służące i królowe. Przykładne opiekunki ogniska domowego, matki, żony oraz kochanki, morderczynie i dworskie intrygantki. Jedne wykorzystywały nieprzeciętne zdolności do wpływania na polityczne decyzje mężów, inne knuły i spiskowały, dążąc po trupach do swoich celów. Ta prawda o kobietach bywa trudna do uwierzenia.
Joanna Jurgała-Jureczka
Kobiety Kossaków
Dom Wydawniczy PWN, 2015.
Rodzina Kossaków bez wątpienia zalicza się do nietuzinkowych. Doceniła to autorka książki i postanowiła przybliżyć historię niektórych kobiet z tego rodu. Czytelnik, oprócz Zofii Kossak, pozna bliżej Marię (żonę Wojciecha Kossaka), jej córki Marię Pawlikowską-Jasnorzewską i Magdalenę Samozwaniec, Jadwigę (późniejsza Witkacowa) i szereg innych spokrewnionych kobiet, którym przyszło żyć w ciekawych czasach. Jakie nosiły stroje, jakie miały talenty, co myślały o mężczyznach, na ile podporządkowały swój los rodzinie i ojczyźnie, czym była dlań twórczość artystyczna, jak radziły sobie z sukcesami i porażkami, biedą i upokorzeniem, wychowaniem dzieci i zdradami partnerów. Wątki osobiste przeplatają się tu z osnową historyczną, losy kilku pokoleń żon, matek i córek na tle życia społecznego i szeroko rozumianej sztuki, w czasie pokoju ale i zawieruchy wojennej.
Sławomir Koper
Kobiety władzy PRL
Wydawnictwo Czerwone i Czarne, 2012.
Autor w błyskotliwy i przystępny sposób ukazuje historię Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej od strony elit – ze szczególnym uwzględnieniem wyjątkowych kobiet tego okresu. Wypada dodać, iż swą wyjątkowość zawdzięczały nie zawsze pozytywnym cechom. Niejednokrotnie były to osoby bez skrupułów wykorzystujące swoją pozycję. Bycie blisko przedstawicieli władz PRL dawało szereg przywilejów, pozwalało błyszczeć na tle codziennej szarzyzny. Aczkolwiek nie każda z wybranek chciała zajmować miejsce na świeczniku.
Te różnorodne biografie odkrywa przed czytelnikiem autor książki. Pokazuje, na co pozwalały sobie kobiety elit, czym podbijały serca rodaków, a czym ściągnęły na siebie odium nienawiści, co puszczono im w niepamięć, a czego nigdy nie wybaczono. Wśród bohaterek jedne były pisarkami, inne aktorkami, lub działaczkami, a niektóre po prostu partnerkami wpływowych mężczyzn epoki komunizmu i socjalizmu. Jedne proste i naiwne, inne wykształcone, wyrachowane a nawet okrutne. Z jednej strony kobiety pokroju Wandy Wasilewskiej, czy Julii Brystygierowej, z drugiej takie jak Nina Andrycz, Zofia Gomułkowa i Stanisława Gierek. Poznajemy ich życie codzienne, prywatne rozterki, ukryte ambicje, zaangażowanie polityczne. Czego nie widać wprost, to na temat „pierwszych dam” odsłania się przez pryzmat polityków: w jaki sposób Bierut traktował rodzinę, skąd Gomułka miał bieliznę, kim był naprawdę Cyrankiewicz, ile romantyzmu miał w sobie Rakowiecki… Bogactwo faktów, obalone mity, rozwiane plotki, liczne ciekawostki i anegdoty – wyraźnie przeczące, jakoby w PRL dominowała szarzyzna.
Patryk Vega, Wydawnictwo Otwarte
Niebezpieczne kobiety
Otwarte, 2016.
Interesujące spojrzenie na polską policję. Spojrzenie oczami pracujących w niej kobiet. A jest to coraz liczniejsza grupa – w 2015 roku wśród nowo przyjętych do służby aż 40% stanowiły panie. I wywiązują się ze swoich obowiązków równie dobrze, jak mężczyźni, a nawet osiągają lepsze wyniki, prowadząc często najmroczniejsze śledztwa. Można rzec, iż równouprawnienie dotarło w szeregi policji. Funkcjonariuszki opowiadają o swoim życiu, o miejscu, jakie dla siebie odnalazły, o życiowej misji. Poddawane presji, godzą trudną, szorstką pracę z rolą matki i żony. Tłumaczą, ile muszą znieść wyrzeczeń, pracując za niewielkie pieniądze w częstokroć ciężkich, niebezpiecznych warunkach. Jak niełatwo bywa budować swoją pozycję i autorytet w kojarzonym z mężczyznami świecie.
Jung Chang
Siostry z Szanghaju: trzy kobiety, trzy drogi do władzy i wszechpotężne Chiny
Wydanie I, Znak, 2021.
Gdyby zacząć od słów: żyły kiedyś w Chinach trzy siostry… można by spodziewać się jakiejś baśni, lub legendy. Tymczasem książka traktuje o historycznych postaciach, o trzech siostrach Soong, które odegrały niebagatelną rolę w dziejach tego państwa, czyniąc rodzinę Soongów najpotężniejszym klanem. Tłem jest okres burzliwych przemian XX wieku, gdy Chiny przeszły transformację z cesarstwa przez republikę do totalitarnego mocarstwa. A kim były owe siostry?
Najstarsza Ei-ling kochała przede wszystkim pieniądze. Poślubiła bankiera i dzięki swym talentom, zastępując go w podejmowaniu decyzji, wkrótce była żoną najbogatszego człowieka przedwojennych Chin. Potrafiła trząść interesami i stała za sukcesem całej rodziny.
Druga z sióstr Qing-ling, znana jako Madame Sun Yat-sen, kochała komunizm. Rewolucjonistka zafascynowana tą ideologią, zerwała kontakt z rodziną i poświęciła jedyną miłość, aby dojść na szczyty władzy w Komunistycznej Partii Chin, zostając drugą po Mao osobą w państwie.
Najmłodsza siostra – Mai-ling, czyli Madame Chiang Kai-shek, najbardziej kochała władzę. Nawet bardziej niż męża, niemniej stała się tajną bronią generała, piastując wysokie stanowiska we władzach i reprezentując Chiny w kontaktach z USA; była dyplomatyczną mistrzynią ujmujących rozmów z Churchillem i Rooseveltem.
Książka opowiada o ich życiu na tle bogatych w wydarzenia czasów, szuka odpowiedzi czy przywileje i luksus pokrywały się z poczuciem wolności, ile poświęceń kosztuje sukces w kraju, gdzie nie ma czegoś gorszego, niż urodzenie się dziewczynką.
Wystawę przygotował Dział Udostępniania i Informacji Naukowej
Zdjęcia i opracowanie graficzne: Piotr Kasprzyk z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych
Tekst i skład: Marcin Podolan z Działu Systemów Informatycznych i Zbiorów Elektronicznych